Quan niệm sinh đẻ của người Mường

Cũng giống như hầu hết các dân tộc phương Đông, dân tộc Mường cũng rất mến người. Vì vậy đối với người Mường, sinh con là một việc hết sức trọng đại. Vốn do từ xa xưa, người Mường sống ở những vùng núi non, đất rộng người thưa, ngày xưa núi rừng hoang vu lại có rất nhiều loài thú dữ vì vậy cần phải có nhân lực để làm ăn và tự vệ.

Quan niệm sinh đẻ của người Mường

Quan niệm về sinh đẻ và những kiêng kỵ có liên quan
Cũng giống như hầu hết các dân tộc phương Đông, dân tộc Mường cũng rất mến người. Vì vậy đối với người Mường, sinh con là một việc hết sức trọng đại. Vốn do từ xa xưa, người Mường sống ở những vùng núi non, đất rộng người thưa, ngày xưa núi rừng hoang vu lại có rất nhiều loài thú dữ vì vậy cần phải có nhân lực để làm ăn và tự vệ. Đối với họ, một gia đình đông con cháu, một dòng họ đông đúc là một niềm tự hào, một niềm mơ ước lớn. Đối với mỗi cặp vợ chồng, có con không chỉ là một ước muốn đơn thuần mà đó còn là bản năng duy trì nòi giống, là kết quả của tình yêu đã đến ngày đơm hoa, kết trái. Đối với người Mường, một đứa trẻ ra đời không chỉ là niềm vui của riêng một gia đình nào mà đó là niềm vui của cả cộng đồng. Vì vậy người con gái khi đã đi lấy chồng cũng như gia đình nội ngoại hai bên, đối với họ việc cô dâu mới có tin mừng là việc quan trọng nhất sau ngày cưới và đối với cả cuộc đời của người phụ nữ. Người phụ nữ Mường rất coi trọng viếc sinh con, nhất là con đầu lòng. Người Mường cho rằng khi sinh con thì vai trò làm cha, làm mẹ chính thức được xác lập, người đàn ông và người phụ nữ đó chính thức trưởng thành. Hơn nữa “trẻ cậy cha, già cậy con” vì vậy có con còn là có chỗ nương tựa lúc tuổi già. Chính vì vậy mà người Mường có rất nhiều những sự kiêng kỵ trong quá trình người phụ nữ mang thai và sinh đẻ.
Theo tục lệ của người Mường, khi người phụ nữ mang thai họ vẫn đi làm bình thường nhưng tránh làm các công việc nặng nhọc và không được với tay quá cao. Người thai phụ phải giữ cho tinh thần luôn được thoải mái, vui vẻ, tránh việc nóng giận hoặc các cảnh tượng hãi hùng, tang thương nếu không sẽ ảnh hưởng xấu tới thai nhi và tới đứa trẻ sau này.
Khi người phụ nữ mang thai họ phải tránh các loại quả sinh đôi không được ăn để đứa trẻ sinh ra không bị kết dính có nghĩa là sinh đôi, tránh ăn thịt các con vật đã chết vì sợ khi sinh sản phụ sẽ bị thiếu máu và băng huyết, không ăn các loại ốc, hến, trai, sò vì sợ đứa trẻ sinh ra nhiều dãi dớt. Người thai phụ không được uống nước đựng trong ống bương mà bị chặt vát đầu vì sợ đứa trẻ sinh ra bị sứt môi.
Bên cạnh những sự kiêng kỵ trong ăn uống thì thai phụ cần phải tránh: Thấy rắn không được đánh nếu không lưỡi đứa trẻ sẽ bị thè ra. Tránh dẫm chân lên vỏ cây làm quan tài vì dễ bị sẩy thai, khi đi qua ngĩa địa hay cửa đình phải dắt lá cây vào người để trừ tà. Đặc biệt phải tránh các đăm tang và cả đám cưới vì đi đến đám tang có thể ảnh hưởng xấu tới hai mẹ còn, còn đến đám cưới sẽ ảnh hưởng xấu tới đôi vợ chồng trẻ và gia đình họ… Vào mùa cấy, người phụ nữ có thai không được xuống cấy trước vì sợ thai nghén. Để việc sinh đẻ được dễ dàng thì vào mỗi buổi sáng sớm người thai phụ phải là người dậy sớm nhất vầ đi mở tất cả các cửa lớn, nhỏ trong nhà.
Theo quan niệm của người Mường, thân thể người phụ nữ có thai không được sạch sẽ vì vậy họ phải tránh tham gia vào các lễ hội của xóm làng cũng như tất cả các nghi lễ tôn giáo khác. Vì nếu họ tham gia thì thánh thần sẽ không hài lòng, không phù hộ thậm chí còn có thể mang tới tai họa cho cả làng.
Khi người vợ mang thai thì người chồng của cô ta cũng phải có một số điều kiêng kỵ nhất định. Khi trong làng có đám tang người chồng được tham gia nhưng không được tham gia vào việc khiêng quan tài, không được lợp mái nhà vì sợ gây rủi do cho thai nhi và người mẹ sẽ khó sinh khi lâm bồn. Đồng thời gia đình nhà có thai phụ cũng không được làm nhà hay sửa nhà.
Người Mường quan niệm, đã là con gái đi lấy chồng thì phải sinh ở nhà chồng. Các cô gái khi đã xuất giá mà tới thời kỳ sinh đẻ thì tốt nhất là không nên về nhà bố mẹ đẻ, nếu lỡ về thăm mà trở dạ thì phải đẻ ở dưới sàn nhà. Vì theo quan niệm của họ “con gái là con người ta”, vì vậy cháu ngoại đã mang dòng máu khác, “khác máu tanh lòng” nên nếu để máu rơi trong nhà sẽ mang lại rủi ro cho gia đình. Đối với những người phụ nữ chửa hoang thì tục lệ càng khắt khe hơn nữa. Đến kỳ sinh nở người ta bắt người phụ nữ đó phải ra đẻ ngoài vườn không được vào trong nhà hoặc làm lán ngoài vườn cho đẻ và ở luôn ngoài đó tới hết thời gian ở cữ mới được vào nhà. Người phụ nữ có chửa trước khi cưới cũng bị phạt như vậy.
Đối với người Mường ở đây việc người phụ nữ lâm bồn là một công việc hết sức khó khăn và nguy hiểm, vì vậy lúc trở dạ, sản phụ được đặt trong tình trạng “báo động”. Lúc này tất cả các thành viên trong gia đình đều tạm ngừng công việc của họ lại và mỗi người một tay, chuẩn bị cho việc người sản phụ sinh em bé. Nếu việc sinh nở thuận lợi thì không sao còn nếu không sản phụ được cho uống nước lá mồng tơi hoặc lá rau ngót.. là các loại lá có tính mát, trơn đẻ dễ đẻ. Người ta cũng có thể mời thầy mo hoặc sử dụng các phương thuật để việc sinh đẻ được diễn ra một cách suôn sẻ. sau khi sinh con sản phụ được đưa đến nằm cạnh bếp lửa để có thể nhanh chóng bình phục sức khỏe, lửa ấm sẽ làm mạch máu được lưu thông và da dẻ hồng hào. Nếu là sinh con so thì phải nằm cạnh bếp lửa một tháng, các con khác thì từ 15 tới 20 ngày. Tuy nhiên ngày nay người ta không làm buồng cho sản phụ cạnh bếp nữa, thay vào đó người ta đặt một thau than nóng ngay bên giường của người sản phụ để giữ ấm.
Người phụ nữ sau khi sinh nở không được ngồi bệt suống sàn mà phải ngồi ghế, một loại ghế mây được đan hình tròn và cao khoảng 30cm trở lên. Khi sinh con người phụ nữ Mường phải ăn kiêng hết sức kham khổ. Thức ăn chính của họ trong suốt thời gian này là lá vông (một loại lá cây rừng) đem về giã nát rồi chộn với muối, gói lại sau đó đem nướng trên bếp than cho tới khi cháy thành than, hàng ngày dùng thứ này ăn với cơm. Thịt gà mái tơ được mổ và làm sạch, lọc lấy thịt hoặc lọc qua nước tro sau đó cho vào một cái nồi, đổ vào một chén rượu sau đó rang cho thật khô lên, ăn với cơm. Cơm cho sản phụ ăn cũng phải nấu riêng vào một cái nồi đất và chỉ được bới cơm ở giữa nồi. Trong vòng một tháng ở cữ, sản phụ chỉ được ăn các loại thức ăn trên. Sau đó có thể ăn uống bình thường nhưng tránh các loại thịt sau: Kiêng thịt trâu trong một năm, thịt chó trong vòng sáu tháng, kiêng ăn lạc (đậu phộng), quả cọ…
Đối với nước uống của sản phụ cũng phải theo một thực đơn riêng. Ngày đầu tiên sau khi sinh sản phụ phải uống hai nồi nước thuốc (cây huyết dụ), để tiêu huyết. Vào những ngày sau đó phải uống các loại nước thuốc từ các loại lá lấy từ trên rừng vào trước và sau mỗi bữa ăn. Ngoài ra sản phụ còn uống mỗi ngày một ly rượu cẩm (trong có ngâm một quả trứng gà) đã được hạ thổ ít nhất là ba tháng, trước khi uống rượu đã được trưng cách thủy.
Sản phụ mới đẻ phải kiêng nước, kiêng gió. Sau bảy ngày xông bằng lá thuốc (lá phai rừng, lá de hơi, lá de tầng, lá mấu sông, lá mấu chín, lá ven, lá huyết dụ, lá bưởi, lá ngải…). Các loại lá trên sau khi lấy về được rửa sạch, đun cho sôi thì múc một bát nước để uống sau đó thì xông, xông chỉ được tắm thân không được tắm đầu. Sau đó lại được đốt than một lần nữa cho ra hết mồ hôi rồi mới mặc quần áo. Khi sinh được 15 ngày thì tắm như trên một lần nữa và được gội đầu, một tháng thì được tắm một lần nữa và được ra khỏi nhà mình và tới nhà khác chơi được.
Khi ở cử, người phụ nữ phải kiêng trả lời các câu hỏi của người ngoài để giữ vía cho con. Sau khi đẻ ra, người Mường đốt đèn đêm trong vòng ba tháng để cho đứa trẻ được thông minh, sáng dạ nhưng không được để đèn trên đầu giường vì trẻ nhìn sẽ bị hiếng (lé mắt).
Khi trong nhà có người sinh nở người Mường có tục cắm cữ. Đây là dấu hiệu báo cho dân làng biết, nhất là người lạ biết rằng trong nhà này có người mới sinh em bé thì không được vào. Người ta lấy chín nắm rơm nếu là con gái và bảy nắm nếu là con trai kết thành một chiếc “đòn nọt” và đem cắm ở trước cổng nhà với nguyên tắc “trai bên trái gái bên phải” và nếu là con trai thì mỏ của “đòn nọt” quay vào trong, nếu là con gái thì mỏ của “đòn nọt” quay ra ngoài. Tới hết thời gian ở cữ (trai bảy ngày, gái chín ngày) thì tháo xuống.